بررسی جایگاه و مؤلفه¬های تاریخنویسی محلّی عصر صفویه

تاریخ‌نویسی محلّی در عصر صفویه از مقوله‌هایی است که کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. شاید دیدگاه تندروانه‌ای که دورۀ صفویه را زمانۀ انحطاط دانش و ادبیات و تاریخ‌نگاری می‌پنداشته است در عدم توجه به این شاخۀ مهم از تاریخ‌نگاری مؤثر بوده و در چگونگی و چرایی آن ارزیابی‌های متفاوتی را رقم زده است. از این­رو، بازکاوی این مقوله می­تواند در تصحیح و تعدیل این دیدگاه­ها راه­گشا باشد.در این مقاله، علاوه بر بیان دیدگاه‌های گوناگون، جایگاه تاریخ‌نویسی محلّی در عصر صفویه، ویژگی‌ها و مؤلفه‌های آن، انگیزه‌های مؤلفان از نگارش این تواریخ بررسی شده و فهرستی از این دست تواریخ با تعیین حوزۀ جغرافیایی اثر ارائه شده است.اساس مقالۀ حاضر بر بنیاد این پرسش­ها سامان یافته است که آیا در دورۀ صفویه در تداوم سنّت تاریخ‌نویسی محلّی مورخان ایرانی در دوره­های پیشین، این‌گونه تواریخ تألیف شده‌اند؟ یا خیر؟ آیا تاریخ­نویسی محلّی در عهد صفویه از رونق برخوردار بوده یا ضعف؟ و مؤلفه‌های این تواریخ و انگیزه‌های مؤلفان آنها چه بوده است؟ یافته­های پژوهش نشان می­دهد که در عهد صفویه سنّت تاریخ­نویسی محلّی، هرچند نه پُررونق، تداوم داشته امّا سیاست تمرکزگرایی صفویه، نیاز به مشروعیت­بخشی به حاکمیت سلسله، و برافتادن حکومت­های محلّی، تمایل به تاریخ­نویسی عمومی و سلسله­ای را نسبت به تاریخ محلّی تقویت کرد.